De kleine goedheid

“Zoek je kracht in God.” Dat zijn voor mij de kernwoorden uit hoofdstuk 6 van de brief van Paulus aan de christenen in Efeze. Dat is de ene kant van het krachtenspel. De andere kant beschrijft hij met die beelden zoals: ‘de listen van de duivel; hemelse vorsten en kwade geesten in de hemelsferen'. Je krijgt dan makkelijk het beeld van goed en kwaad wat zich buiten ons mensen en boven ons afspeelt en waar we slachtoffer van zijn.
Maar, zegt Paulus, je kunt die ook zien als krachten in ons. Ze gaan ons vaak te boven en lijken bovenmenselijk, maar ze hebben te maken met onze binnenwereld: je geloof en je vertrouwen. Gebruik dat geloof en dat vertrouwen als een schild. En je wapen is de Geest. De Geest van bidden en waakzaamheid.

Roger Burggrave schreef het boek: ‘Geen toekomst zonder kleine goedheid’. Hij baseert zich op de filosoof Levinas, die nadacht over het appél dat tot je komt in het gelaat van de ander. Dat gelaat van de ander roept de kleine goedheid in ons boven. Levinas noemt enkele voorbeelden vanuit de oorlog die hij meemaakte: respect voor een krijgsgevangene; een soldaat die zich over een soldaat van de vijand buigt en hem te drinken geeft; jongeren die eerbied hebben voor ouderen en andersom…
Ieder kent wel van die voorbeelden uit de eigen omgeving van buren, familie of werk.

Op het eind van zijn boek brengt Burggrave mij compleet in verwarring. Daar zegt Levinas: “het kleine goede… het wint het nooit, maar wordt ook nooit overwonnen”. Wint het nooit?
Maar ik heb altijd gehoord en geloofd dat uiteindelijk het goede het kwaad overwint. Ja, zegt hij, maar dan kijk je naar het grote goed en het grote kwaad.
Maar Levinas zegt ook dat het kleine goede nooit overwonnen kan worden. Als je naar onze mensengeschiedenis kijkt: naar alle terreur van stalinisme, nazisme en zoveel onderdrukking en je ziet dat het kleine goede nog steeds niet is verdwenen, dan zie je inderdaad dat het kleine goede nooit overwonnen zal worden.
Dat kleine goede kijkt niet naar winnen of verliezen. Het is er gewoon, zonder pretenties. Zonder op te vallen, zonder iets te willen. Het is er omdat een ander iets nodig heeft. Het kleine goede vraagt niet om tegenprestaties: het is niet ‘voor wat hoort wat’. Het kleine goede is de goedheid van het dagelijkse leven. Ze gebeurt in stilte, zonder woorden, zonder triomfantelijk ‘kijk mij eens’.

De kleine goedheid is misschien ook wel een beetje gek. Maar die dwaze goedheid is tegelijk ook het meest menselijke in een mens.
Ze bepaalt wie we ten diepste zijn. Het kleine goede is als dat kleine mosterdzaadje. Belachelijk klein. Nee, ze groeit niet uit tot een reuzenboom waar je niet omheen kan. Nee, ze blijft klein en bijna onzichtbaar, maar wel heel erg reëel.

“De kleine goedheid kan het nooit winnen, maar wordt ook nooit overwonnen.”
Een zin om even bij stil te staan….

Ruud Pragt, emeritus pastor